ERCP Nedir ve Nasıl Yapılır?

ERCP, yani Endoskopik Retrograd Kolanjiyopankreatografi, safra yolları ile pankreas kanalını hem görüntülemek hem de bu bölgelerdeki sorunları tedavi etmek için uygulanan bir işlemdir. Bu yöntemde ucunda kamera bulunan ince, esnek bir tüp (endoskop) ve özel bir röntgen tekniği (floroskopi) birlikte kullanılır. İşlem endoskopun ağız yoluyla onikiparmak bağırsağına ilerletilmesi ve buradan safra/pankreas kanallarına özel bir boya maddesi verilerek röntgen altında görüntülenmesi esasına dayanır. Bu sayede kanalların iç yapısı detaylı olarak incelenir ve gerekli görülürse tedavi edici girişimlerde bulunulur.

ERCP Tam Olarak Nedir?

ERCP, adının baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır. Bu işlemde iki temel teknolojiyi bir arada kullanırız. Bunlardan ilki endoskopi, yani ucunda kamera ve ışık olan ince, esnek bir tüp. İkincisi ise floroskopi, yani hareketli bir röntgen görüntülemesi.

Bu iki yöntem sayesinde, sindirim sisteminizin içine bakarken aynı zamanda safra ve pankreas kanallarınızın detaylı filmini çekmiş oluruz. Bu sayede kanallardaki taşları, darlıkları veya başka sorunları görebiliriz.

ERCP Sırasında Hangi Cihazlar Kullanılır?

İşlemde ana cihazımız özel bir endoskoptur. Buna duodenoskop denir ve normal endoskoplardan farklı olarak ucu yan tarafa bakar. Bu sayede ince bağırsağın içinde, kanalların açıldığı o küçük noktayı daha rahat buluruz.

Ayrıca röntgen cihazı (floroskopi) kullanırız. Kanalları röntgende görünür hale getirmek için kontrast madde dediğimiz özel bir boyayı ince bir tüp (kateter) yardımıyla kanalların içine veririz. Endoskopun içinden geçen ince aletler sayesinde de tedavi edici işlemler yapabiliriz.

ERCP Neden Tanıdan Tedaviye Dönüştü?

ERCP ilk çıktığında daha çok tanı koymak için kullanılıyordu. Ancak zamanla MRCP ve EUS gibi, vücuda herhangi bir alet sokmadan sadece tanı koyabilen daha güvenli yöntemler gelişti.

Bu yeni yöntemler sayesinde, sadece “ne sorun var” diye bakmak için ERCP yapma ihtiyacı azaldı. Günümüzde ERCP daha çok, önceden bilinen veya kuvvetle şüphelenilen bir sorunu tedavi etmek amacıyla kullanılıyor. Çünkü ERCP’nin en büyük gücü, sorunlu bölgeye ulaşıp orada doğrudan tedavi yapabilmesidir.

En Sık Hangi Durumlarda ERCP Yapılır?

ERCP’nin en sık kullanım amacı, safra yollarınızda veya pankreas kanalınızda oluşan tıkanıklıkları veya darlıkları açmaktır. Bu sorunlar genellikle safra taşlarından, tümörlerden veya geçirilmiş iltihaplara ya da ameliyatlara bağlı oluşan yara dokularından kaynaklanır.

Özellikle safra kesesinden ana safra kanalına düşen taşlar veya pankreas kanalındaki taşlar ERCP ile çıkarılabilir. Yine tümörlerin baskısıyla veya yara dokusu nedeniyle daralan kanallar ERCP ile tedavi edilebilir.

ERCP ile Hangi Tedaviler Uygulanabilir?

ERCP sırasında birçok tedavi edici işlem yapabiliriz. En yaygın olanları şunlardır;

• Taşları çıkarmak. Özel küçük sepetler veya balonlar kullanarak kanallardaki taşları tutup dışarı alırız. Bazen büyük taşları kanal içinde kırmak gerekebilir.
• Stent yerleştirmek. Darlık veya tıkanıklık olan bölgeyi açık tutmak için kanalın içine ince bir tüp yani stent koyarız. Bu stentler plastik veya metal olabilir.
• Genişletme işlemi yapmak. Darlık olan bölgeyi balonlu bir kateterle şişirerek genişletiriz.

ERCP ile Başka Neler Yapılabilir?

Taş çıkarma, stent takma ve genişletme dışında ERCP ile başka işlemler de yapabiliyoruz. Örneğin sfinkterotomi denilen işlemle, kanalların bağırsağa açıldığı yerdeki kası küçük bir kesiyle gevşeterek akışı rahatlatabiliriz. Bu taşların düşmesini veya stentin yerleştirilmesini kolaylaştırır.

Ayrıca şüpheli bir darlık veya kitleden biyopsi yani doku örneği alabiliriz. Bu sorunun nedenini anlamamıza yardımcı olur. Pankreas iltihabı sonrası oluşan sıvı birikimlerini (psödokist) boşaltmak için de ERCP kullanılabilir.

Tanı Amacıyla Ne Zaman ERCP Düşünülür?

Günümüzde sadece tanı için ERCP yapılması oldukça nadirdir. Genellikle MRCP veya EUS gibi daha güvenli yöntemler tercih edilir. Ancak bazen, nedeni açıklanamayan sarılık, tekrarlayan pankreas iltihabı veya diğer testlerde şüpheli bulgular varsa ve aynı zamanda tedavi ihtimali de yüksekse ERCP düşünülebilir.

Özellikle diğer testler sonuçsuz kaldığında veya ameliyat sonrası gelişen safra kaçağı gibi durumları değerlendirmek için tanısal amaçlı ERCP gerekebilir.

ERCP’nin Tanı ve Tedaviyi Birleştirmesi Ne Anlama Gelir?

ERCP’nin en güçlü yanlarından biri budur. İşlem sırasında kanalların filmini çekerken bir sorunla karşılaşırsak, örneğin bir taş veya darlık görürsek, hemen aynı anda müdahale edip o sorunu çözebiliriz.

Yani “önce bakalım ne var, sonra başka bir zaman tedavi ederiz” demek yerine, tek bir işlemle hem tanıyı koyup hem de tedaviyi yapma şansımız olur. Bu hastayı tekrar tekrar işlem yapmaktan kurtarır ve süreci hızlandırır.

Kesinlikle ERCP Yapılmaması Gereken Durumlar Var Mıdır?

Evet, bazı durumlarda ERCP yapmaktan kaçınırız. Eğer safra veya pankreas yollarında bir hastalık olduğuna dair yeterli kanıt yoksa veya MRCP gibi daha güvenli bir yöntemle tanı konulabiliyorsa ERCP gereksiz olabilir.

Ayrıca ERCP sonucunda elde edilecek bilginin hastanın tedavisini değiştirmeyeceği düşünülüyorsa veya hastanın genel durumu işleme uygun değilse (örneğin çok ciddi kalp veya akciğer sorunu varsa ve risk çok yüksekse) ERCP yapılmaz.

ERCP Öncesi Hangi Durumlarda Dikkatli Olunmalıdır?

Bazı durumlarda ERCP yapılabilir ama özel önlemler almak gerekir. İyotlu kontrast maddeye veya anestezi ilaçlarına karşı bilinen ciddi bir alerjiniz varsa bunu mutlaka doktorunuza söylemelisiniz. Gerekli önlemler alınabilir veya alternatifler düşünülebilir.

Gebelik durumu da önemlidir. Röntgen ışınları bebeğe zarar verebileceği için, hamileyseniz veya şüpheniz varsa doktorunuzu bilgilendirin. ERCP anne için hayati önem taşıyorsa, gebelikte özel tedbirlerle yapılabilir ancak karar dikkatle verilir.

Kan Sulandırıcılar ve ERCP İlişkisi Nedir?

Kan sulandırıcı ilaç (aspirin, kumadin, plavix, eliquis, xarelto vb.) kullanıyorsanız bu çok önemlidir. Bu ilaçlar ERCP sırasında veya sonrasında kanama riskini artırabilir. Doktorunuz, işlemden ne kadar süre önce bu ilaçları kesmeniz veya dozunu ayarlamanız gerektiğini size söyleyecektir.

Kendi başınıza ilaçlarınızı kesmeyin, mutlaka doktorunuzun talimatına uyun. Bazen işlem öncesi kan pıhtılaşma testleri yapılması gerekebilir.

Geçirilmiş Ameliyatlar ERCP İşlemini Etkiler Mi?

Evet, özellikle mide veya bağırsak ameliyatı (gastrik bypass, Whipple ameliyatı gibi) geçirdiyseniz, sindirim sisteminizin normal yapısı değişmiş olabilir. Bu durum ERCP endoskopunun kanalların açıldığı yere ulaşmasını çok zorlaştırabilir, hatta imkansız hale getirebilir.

Bu tür durumlarda işlemi yapabilmek için özel endoskoplar veya farklı teknikler gerekebilir. Bu hastalarda işlemin başarı şansı daha düşük, komplikasyon riski ise daha yüksek olabilir. Doktorunuz bu durumu sizinle değerlendirecektir.

ERCP Kararı Nasıl Verilir?

ERCP kararı, her zaman potansiyel faydaların olası risklere karşı dikkatlice tartılmasıyla verilir. ERCP, diğer endoskopik işlemlere göre daha fazla risk taşıyan bir işlemdir. Bu nedenle özellikle MRCP ve EUS gibi daha güvenli tanısal alternatifler varken, ERCP genellikle tedavi edici bir müdahale gerektiğinde veya diğer yöntemler yetersiz kaldığında tercih edilir.

Doktorunuz, sizin özel durumunuzu, hastalığınızı, genel sağlık durumunuzu göz önünde bulundurarak ERCP’nin sizin için uygun olup olmadığını, risk ve faydalarını sizinle ayrıntılı olarak konuşacaktır.

ERCP Öncesi Neden Aç Kalmak Gerekir?

İşlem sırasında midenizin ve ince bağırsağınızın tamamen boş olması çok önemlidir. Bunun iki ana nedeni var. Birincisi, midenin boş olması doktorun işlem yapacağı alanı net bir şekilde görmesini sağlar. İkincisi ve daha önemlisi, işlem sırasında midenizde yiyecek veya sıvı olursa, bunun soluk borunuza ve akciğerlerinize kaçma (aspirasyon) riski vardır. Bu ciddi sorunlara yol açabilir.

Bu yüzden işlemden önceki 6-8 saat boyunca hiçbir şey yiyip içmemeniz istenir.

ERCP Öncesi İlaç Kullanımı Nasıl Ayarlanır?

Kullandığınız tüm ilaçları doktorunuza bildirmeniz çok önemlidir. Özellikle kan sulandırıcılar ve diyabet (şeker hastalığı) ilaçları özel dikkat gerektirir. Kan sulandırıcıların işlemden belirli bir süre önce kesilmesi gerekebilir. Diyabet ilaçlarının dozu, işlem günü aç kalacağınız için ayarlanmalıdır.

Kalp ve tansiyon gibi sürekli kullandığınız ilaçları genellikle işlem sabahı çok az suyla alabilirsiniz. Ancak tüm bu ayarlamaları mutlaka doktorunuzun talimatına göre yapmalısınız.

ERCP İçin Doktorunuzla Neleri Konuşmalısınız?

Doktorunuzun sizin hakkınızda tam bilgi sahibi olması, işlemin güvenliği için kritik önem taşır. Mutlaka bildirmeniz gerekenler şunlardır;

• Tüm mevcut hastalıklarınız (kalp, akciğer, böbrek vb.).
• Geçirdiğiniz ameliyatlar.
• Kullandığınız tüm ilaçlar, vitaminler ve bitkisel ürünler.
• Herhangi bir şeye (ilaç, iyotlu boya, lateks, anestezi) karşı bilinen alerjileriniz.
• Hamilelik durumunuz veya şüpheniz.
• Vücudunuzda kalp pili, metal protez gibi cihazlar olup olmadığı.

ERCP Hazırlığında Başka Nelere Dikkat Edilmelidir?

İşlem günü yanınızda sizi eve götürecek bir refakatçinin olması zorunludur, çünkü işlem sonrası araba kullanamazsınız. İşlem öncesinde size işlem hakkında bilgi verilecek ve onayınızı belirten bir form imzalamanız istenecektir. Takılarınızı, gözlüklerinizi, takma dişlerinizi çıkarmanız gerekecek. Rahat giysiler giymeniz önerilir.

İşlem günü için işten veya diğer sorumluluklarınızdan izin almayı planlayın. Nadiren de olsa bir gece hastanede kalma ihtimali olabilir.

ERCP İşlemi Nerede ve Nasıl Başlar?

ERCP işlemi hastanede veya özel endoskopi ünitelerinde yapılır. İşlem öncesi damar yolu açılır. Buradan size sakinleştirici ilaçlar verilir. İşlem boyunca kalp atışlarınız, tansiyonunuz, solunumunuz ve kanınızdaki oksijen seviyesi sürekli olarak takip edilir.

Size rahatlamanız ve işlemi hissetmemeniz için ilaçlar verildikten sonra işleme başlanır.

ERCP Sırasında Ağrı Hissedilir Mi?

Hayır, ERCP işlemi sırasında ağrı hissetmezsiniz. İşlemden önce size damar yoluyla sakinleştirici ilaçlar (sedasyon) veya genel anestezi verilir. Bu ilaçlar sizi uyku haline sokar veya tamamen uyutur. Böylece işlem boyunca rahat olursunuz ve genellikle sonrasında işlemi hatırlamazsınız.

Boğazınıza sıkılan uyuşturucu sprey de öğürme refleksinizi azaltmaya yardımcı olur.

ERCP Cihazı Vücuda Nasıl Yerleştirilir?

Siz uyku halindeyken doktor, özel ERCP endoskopunu ağzınızdan nazikçe ilerletir. Endoskop yemek borunuzdan ve midenizden geçerek ince bağırsağınızın başlangıç kısmına (duodenum) ulaşır. Bu işlem sırasında nefes almanızda bir sorun olmaz.

Doktor, endoskopun kamerası yardımıyla ilerleyerek safra ve pankreas kanallarının bağırsağa açıldığı noktayı (papilla) bulur.

ERCP Sırasında Kanallar Nasıl Görüntülenir?

Papilla bulunduktan sonra, endoskopun içinden çok ince bir tüp (kateter) ilerletilerek kanalın ağzına yerleştirilir. Bu kateterden içeriye kontrast madde dediğimiz özel bir boya verilir. Bu boya röntgen ışınlarını tuttuğu için, aynı anda çalışan röntgen cihazı (floroskopi) ile kanalların içi görünür hale gelir.

Doktor, ekrandan bu görüntüleri izleyerek kanallarda taş, darlık, tıkanıklık veya başka bir sorun olup olmadığını anlar.

ERCP İşlemi Ne Kadar Sürer?

ERCP işleminin süresi, ne kadar detaylı inceleme gerektiğine ve tedavi edici bir işlem yapılıp yapılmayacağına göre değişir. Ortalama olarak işlem 30 ila 60 dakika arasında sürer.

Ancak bazı durumlarda, örneğin zor bir taşa müdahale ediliyorsa veya karmaşık bir darlık açılıyorsa işlem süresi 1.5-2 saate kadar uzayabilir. Doktorunuz işlem sonrası size tahmini süre hakkında bilgi verecektir.

ERCP Sonrası Hemen Neler Olur?

İşlem biter bitmez bir derlenme odasına alınırsınız. Burada hemşireler tarafından yakından takip edilirsiniz. Nabzınız, tansiyonunuz, solunumunuz kontrol edilir. Aldığınız ilaçların etkisi geçip tamamen kendinize gelene kadar burada kalırsınız. Bu süre genellikle 1-2 saattir.

Durumunuz tamamen düzeldiğinde ve doktorunuz onay verdiğinde, refakatçiniz eşliğinde evinize gidebilirsiniz. Bazen tedbir amaçlı bir gece hastanede kalmanız gerekebilir.

ERCP Sonrası Hangi Hafif Şikayetler Normaldir?

İşlemden sonra bazı hafif ve geçici rahatsızlıklar yaşamanız normaldir. En sık görülenler şunlardır;

• Boğazda hafif ağrı veya takılma hissi. Bu endoskopun tahrişinden kaynaklanır ve birkaç gün sürebilir.
• Karında şişkinlik ve gaz hissi. İşlem sırasında verilen havadan dolayı olur, genellikle gaz çıkarınca rahatlar.
• Hafif mide bulantısı. Kullanılan ilaçlara bağlı olabilir.

Bu şikayetler genellikle kısa sürede kendiliğinden geçer.

ERCP Sonrası Beslenme Nasıl Olmalıdır?

İşlemden hemen sonra genellikle bir süre ağızdan bir şey alımına izin verilmez. Öğürme refleksiniz geri döndüğünde ve kendinizi iyi hissettiğinizde önce yudum yudum su içmenize izin verilir.

Doktorunuzun önerisine göre, ilk başta berrak sıvılar (su, çay, komposto suyu), ardından yumuşak gıdalar (çorba, yoğurt, püre) ve sonrasında normal diyetinize kademeli olarak geçersiniz. Size özel diyet talimatları verilecektir.

ERCP Sonrası Nelere Dikkat Etmek Gerekir?

İşlem günü kesinlikle araba kullanmamalı ve alkol almamalısınız. Önemli kararlar vermekten, makine kullanmaktan kaçınmalısınız. Günün geri kalanını dinlenerek geçirmeniz önerilir.

Ertesi gün genellikle normal aktivitelerinize dönebilirsiniz. Doktorunuzun size verdiği tüm taburculuk talimatlarına uymanız önemlidir. İşlem sonrası ilk gece yanınızda birinin kalması iyi olur.

Hangi Durumlarda ERCP Sonrası Acil Yardım Gerekir?

ERCP sonrası ciddi sorunlar nadir olsa da mümkündür. Aşağıdaki belirtilerden biri veya birkaçı sizde ortaya çıkarsa hemen doktorunuzu aramalı veya acil servise başvurmalısınız;

• Şiddetli veya giderek artan karın ağrısı.
• Karında sertlik veya aşırı şişkinlik.
• Yüksek ateş veya titreme.
• Sürekli kusma veya kanlı/kahve telvesi gibi kusma.
• Makatdan kanama veya siyah katran gibi dışkı.
• Nefes darlığı veya şiddetli göğüs ağrısı.
• Ciltte veya gözlerde sararma.

Bu belirtiler ciddi bir komplikasyonun işareti olabilir ve acil müdahale gerektirir.

ERCP Sonrası Ciddi Sorunlar Nelerdir?

En sık görülen ciddi sorun pankreatit yani pankreas iltihabıdır. Genellikle hafif seyreder ama nadiren ciddi olabilir. Diğer olası ciddi sorunlar şunlardır;

• Enfeksiyon (safra yollarında veya safra kesesinde).
• Kanama (özellikle kanal ağzı kesildiyse).
• Delinme (yemek borusu, mide, bağırsak veya kanallarda yırtık).
• Anestezi veya sakinleştirici ilaçlara bağlı sorunlar.

Bu komplikasyonlar %5-10 oranında görülür ve genellikle hastanede tedavi gerektirir.

ERCP İşleminin En Önemli Faydası Nedir?

ERCP’nin en büyük avantajı, tanı ve tedaviyi aynı anda yapabilmesidir. Yani işlem sırasında bir sorun tespit edildiğinde, örneğin safra kanalında bir taş görüldüğünde, hemen aynı işlem sırasında o taşı çıkarabilme imkanı sunar.

Bu durum hastayı ikinci bir işlem zahmetinden kurtarır ve tedavi sürecini hızlandırır. Diğer birçok görüntüleme yöntemi sadece tanı koyarken, ERCP hem tanı hem de tedavi yapabilen özel bir yöntemdir.

ERCP Başka Hangi Avantajlar Sağlar?

Tanı ve tedaviyi birleştirmesinin yanı sıra ERCP’nin başka faydaları da vardır. Birçok durumda safra yolu veya pankreas sorunları için yapılması gerekebilecek büyük bir karın ameliyatına göre çok daha az yorucu ve travmatik bir seçenektir. Vücutta büyük bir kesi olmaz.

Tıkanıklığa bağlı sarılık veya ağrı gibi şikayetleri hızla giderebilir. Ayrıca ultrason veya tomografi gibi yöntemlerin yetersiz kaldığı durumlarda kanalları detaylı göstererek doğru tanı konulmasına yardımcı olur. İyileşme süresi de genellikle ameliyata göre daha kısadır.

ERCP’nin En Yaygın Riski Nedir?

ERCP sonrası görülebilen en sık ciddi komplikasyon pankreatittir. Bu pankreas bezinin iltihaplanması anlamına gelir. Genellikle işlemden sonraki ilk 24-48 saat içinde ortaya çıkar ve karın ağrısı, bulantı, kusma gibi belirtilerle kendini gösterir.

ERCP sonrası pankreatit vakalarının çoğu hafif veya orta şiddettedir ve hastanede yatarak verilen sıvılar ve ağrı kesicilerle birkaç gün içinde düzelir. Ancak nadiren de olsa şiddetli ve hayatı tehdit eden bir tabloya dönüşebilir. Riski azaltmak için bazı önleyici tedbirler alınır.

ERCP Riskleri Herkes İçin Aynı Mıdır?

Hayır, ERCP’nin riskleri her hasta için aynı değildir. Belirtilen %5-10’luk genel komplikasyon oranı bir ortalamadır. Kişisel riskinizi etkileyen birçok faktör vardır. Bunlar arasında yaşınız, genel sağlık durumunuz (özellikle kalp, akciğer veya böbrek hastalığınız olup olmadığı), ERCP’nin neden yapıldığı (bazı durumlar daha risklidir), işlem sırasında hangi tedavi edici müdahalelerin yapıldığı ve hatta işlemi yapan doktorun ve merkezin deneyimi sayılabilir. Doktorunuz, sizin özel durumunuzu değerlendirerek size özgü riskler hakkında daha net bilgi verecektir.

Doç. Dr. İsmail Sert

Doç. Dr. İsmail Sert, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun olduktan sonra genel cerrahi uzmanlığını Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde tamamladı. İsviçre, Hollanda ve Malatya’da organ nakli, karaciğer, pankreas ve safra yolu cerrahisi üzerine eğitimler aldı. 2018’de Tepecik Hastanesi’nde karaciğer nakli programını kurdu ve yönetti. Türk ve Avrupa Cerrahi Yeterlilik Belgelerine sahiptir. Ağustos 2023’ten itibaren İzmir Bayraklı’daki özel kliniğinde hastalarını kabul etmektedir.