Karaciğer Fonksiyon Testleri (KCFT) Nedir, Nasıl Yapılır?

Karaciğer fonksiyon testleri, organın metabolik ve detoksifikasyon görevlerini değerlendirmek için yapılan kan analizleridir. ALT, AST, ALP ve bilirubin düzeyleri, karaciğerin durumu hakkında önemli bilgiler verir ve tanı sürecinde temel rol oynar.

ALT ve AST değerleri, karaciğer hücrelerinin hasar gördüğünde kana salınan enzimleri gösterir. Yüksek seviyeler, hepatit, ilaç toksisitesi veya alkol hasarı gibi durumlara işaret edebilir. Bu testler, erken teşhiste kritik öneme sahiptir.

ALP ve GGT testleri, safra yollarının sağlığını değerlendirmede kullanılır. Safra akışındaki tıkanmalar, bu enzimlerin kandaki seviyesini artırır. Kolestaz ve safra yolu taşları gibi hastalıkların tanısında bu testler belirleyicidir.

Bilirubin düzeyi, karaciğerin atık ürünleri işleme kapasitesini yansıtır. Yüksek bilirubin, sarılık gelişimine neden olur. Karaciğer fonksiyon testleri, düzenli aralıklarla yapıldığında hastalıkların ilerleyişini izlemek için güvenilir bir yöntemdir.

Karaciğer Fonksiyon Testleri (KCFT) Nedir?

Karaciğer fonksiyon testleri (KCFT), karaciğerin çalışma durumunu değerlendirmek için yapılan bir dizi kan testidir. Bu testler arasında ALT, AST, ALP, GGT, bilirubin ve albümin düzeyleri yer alır. Karaciğerin enzim üretimi, protein sentezi ve safra atılımı gibi işlevleri hakkında bilgi verir. Karaciğer hastalıklarının tanı, izlem ve tedavi sürecinde önemli bir yer tutar.

Karaciğer Fonksiyon Testi Türleri Nelerdir?

Karaciğerin sağlığını ve işlevini değerlendirmek için kullanılan çeşitli karaciğer fonksiyon testleri vardır. Karaciğer fonksiyon testleri türlerinden bazıları şunlardır:

• Alanin transaminaz (ALT): En yaygın karaciğer fonksiyon testlerinden biridir. Öncelikle karaciğerde bulunan bir enzimin seviyesini ölçer. Yüksek ALT seviyeleri, karaciğer hasarını veya hastalığını gösterebilir.
• Aspartat transaminaz (AST): Başka bir karaciğer enzimi olan aspartat transaminaz (AST) da yaygın olarak test edilir, çünkü yüksek AST seviyeleri karaciğer hasarını veya hastalığını gösterebilir.
• Alkalen fosfataz (ALP): Karaciğer fonksiyon testlerinde yaygın olarak ölçülen başka bir karaciğer enzimidir. ALP seviyeleri çeşitli karaciğer ve kemik bozukluklarında artabilir.
• Gama-glutamil transferaz (GGT): Test edilen bir diğer karaciğer enzimidir. Yüksek GGT seviyeleri, karaciğer hastalığını veya aşırı alkol tüketimini düşündürebilir. Son olarak bilirubin, karaciğer tarafından üretilen ve karaciğer düzgün çalışmadığında kanda birikebilen bir maddedir.

Karaciğer Fonksiyon Testinde Nelere Bakılır?

Karaciğerin sağlık durumunu kontrol için kullanılan kan testlerinde aşağıdakilerin dozajına bakılarak, hastalığın teşhisi yapılmaktadır.

• Hepatosit kaynaklı enzimler (transaminazlar- AST, ALT – ALP ve GGT).
• Direkt ve indirekt bilirubin (idrardaki dozaj da önemlidir).
• Plazma proteinleri (toplam miktar, albümin ve/veya globulinler).
• Pıhtılaşma faktörleri (protrombin zamanı ve kısmi tromboplastin zamanı).
• Hepatit A, hepatit B, hepatit D ve hepatit E için spesifik antikorlar.

Karaciğer fonksiyon testleri, akut ve kronik inflamasyonu (hepatit), karaciğer hastalığı (sirozdan kansere kadar) değerlendirmek ve izlemek için yararlıdır.

Vakaların çoğunda, karaciğer hastalığının nedenini bulmak ve aynı zamanda onun doğasını ve ciddiyetini belirlemek için belirli spesifik test kombinasyonu olması gerekmektedir.

Karaciğer paneli: doktor tarafından ne zaman belirtilir?

Doktorunuz aşağıdaki durumlarda karaciğer değerlerinizi kontrol edebilir:

1. Organın bilinen veya şüphelenilen bir sorunu olabileceğinden şüpheleniyorsa
2. Hasta hepatotoksik ilaçlar alıyorsa.

Aşağıdakiler gibi karaciğer hastalığına işaret eden semptomların olduğu durumlarda da karaciğer testleri endikedir:

• Sarılık (dolaşımdaki aşırı bilirubinin neden olduğu cilt, sklera ve diğer dokularda sarı renk değişikliği).
• Koyu idrar.
• Mide bulantısı, kusma ve ishal.
• İştah kaybı.
• Kanlı veya koyu dışkı.
• Karında şişlik veya ağrı.
• Vücut ağırlığı değişiklikleri.
• Yorgunluk veya zayıflık.

Bu karaciğer değerlerinden biri veya birkaçı, kişi aşırı alkol tüketme alışkanlığı edindiğinde veya hepatit virüsüne maruz kaldığında da değerlendirilebilir.

Karaciğer Fonksiyon Testleri Sonuçlarının Yorumlanması

Karaciğer fonksiyon testleri sonuçlarının yorumlanması, ölçülen değerlerin normal referans aralıklarıyla karşılaştırılmasına bağlıdır. Bu aralıklar kullanılan laboratuvar, hastanın yaşı ve cinsiyeti gibi faktörlere göre değişiklik gösterebilmektedir. Belirli maddelerin yüksek seviyeleri, karaciğer hasarı veya hastalığını gösterebilirken, azalan seviyeleri, bozulmuş karaciğer fonksiyonunu düşündürebilir. Örneğin, yüksek ALT ve AST seviyeleri, viral hepatit, alkol kötüye kullanımı veya alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı gibi durumlardan kaynaklanan karaciğer hasarını gösterebilir. Artan ALP seviyeleri, karaciğer hastalığını, kemik bozukluklarını veya tıkalı safra kanallarını önerebilir.

Bilirubin seviyeleri karaciğer fonksiyon testlerinde de ölçülebilir. Yükselen bilirubin seviyeleri, karaciğer hastalığını, safra kanalı tıkanıklığını veya hemolizi gösterebilir. Hemoliz, kırmızı kan hücrelerinin karaciğerin yan ürünlerini çıkarabileceğinden daha hızlı yok edildiği bir durumdur. Ek olarak, karaciğer tarafından üretilen bir protein olan albüminin düşük seviyeleri, bozulmuş karaciğer fonksiyonunu gösterebilir. Bununla birlikte, anormal karaciğer fonksiyon testi sonuçları her zaman karaciğer hastalığını göstermez ve tanıyı doğrulamak için daha ileri testler gerekebilir.

Anormal Karaciğer Fonksiyon Testi Sonuçlarının Nedenleri Nelerdir?

Anormal karaciğer fonksiyon testleri sonuçlarına çeşitli faktörler neden olabilir. Hepatit veya siroz gibi karaciğer hastalığı, kanda karaciğer enzimlerinin yükselmesine neden olabilir. Alkol tüketimi ayrıca karaciğer hasarına ve karaciğer enzim düzeylerinin yükselmesine neden olabilir. Statinler veya asetaminofen gibi bazı ilaçlar karaciğer hasarına ve anormal karaciğer fonksiyon testi sonuçlarına neden olabilir. Obezite ve alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı da karaciğer fonksiyonunu bozabilir ve karaciğer enzim düzeylerinin yükselmesine neden olabilir.

Hepatit A, B ve C dahil olmak üzere viral hepatit, karaciğer iltihabına ve hasarına neden olabilir. Otoimmün hepatit ve primer biliyer siroz gibi otoimmün bozukluklar da anormal karaciğer fonksiyon testi sonuçlarına neden olabilir. Nadir durumlarda, hemokromatoz veya Wilson hastalığı gibi genetik karaciğer bozuklukları, karaciğer hasarına ve yüksek karaciğer enzim seviyelerine neden olabilir.

Anormal Karaciğer Fonksiyon Testi Sonuçlarından Sonra Takip Testi

Karaciğer fonksiyon testleri sonuçları anormalse, tanıyı doğrulamak ve karaciğer hasarının veya hastalığının nedenini belirlemek için ek testler gerekebilir. Daha ileri değerlendirme, karaciğerin boyutunu, şeklini ve dokusunu değerlendirmek için ultrason, bilgisayarlı tomografi (CT) veya manyetik rezonans görüntüleme (MRI) gibi görüntüleme çalışmalarını içerebilir. Karaciğer hastalığının ciddiyetini değerlendirmek ve en iyi tedavi yöntemini belirlemek için karaciğer biyopsisi de yapılabilir.

Karaciğer fonksiyonunu değerlendirmek ve karaciğer hasarının altında yatan nedeni belirlemek için ek kan testleri de istenebilir. Örneğin, viral hepatit testi, enfeksiyona neden olan spesifik virüsü belirlemeye yardımcı olurken, spesifik antikorlar için yapılan testler bir otoimmün bozukluğu gösterebilir. Karaciğer hastalığının tedavisi altta yatan nedene bağlıdır ve yaşam tarzı değişiklikleri, ilaçlar veya cerrahi müdahaleleri içerebilir. Takip testi yoluyla karaciğer fonksiyonunun düzenli olarak izlenmesi, hastalığın ilerlemesini izlemek ve tedavi etkinliğini sağlamak için esastır.

Sıkça Sorulan Sorular

Karaciğer fonksiyon testleri hangi amaçlarla yapılır?

Karaciğer fonksiyon testleri karaciğerin metabolik, detoksifikasyon ve protein sentezleme kapasitesini değerlendirmek için yapılır. Aynı zamanda hepatit, siroz veya safra yolu hastalıklarının tanısında kullanılır.

Karaciğer fonksiyon testleri yüksek çıkarsa ne anlama gelir?

Yüksek değerler karaciğerde hücre hasarı, iltihaplanma veya safra yollarında tıkanıklık gibi sorunlara işaret edebilir. Sebepler arasında alkol kullanımı, hepatit enfeksiyonları, ilaç yan etkileri ve karaciğer yağlanması bulunur.

Karaciğer fonksiyon testleri hangi durumlarda istenir?

Bu testler genellikle kronik yorgunluk, sarılık, karın şişliği, kaşıntı, koyu idrar veya riskli ilaç kullanımı gibi belirtiler olduğunda istenir. Ayrıca düzenli takip gerektiren karaciğer hastalıklarında da rutin olarak uygulanır.

Hamilelikte karaciğer fonksiyon testleri neden önemlidir?

Gebelik döneminde gelişebilen preeklampsi veya gebeliğe bağlı karaciğer hastalıklarının erken teşhisinde bu testler önemlidir. Karaciğer fonksiyon bozuklukları hem anne hem de bebek sağlığı için risk oluşturabilir.

Karaciğer fonksiyon testleri hangi hastalıkların teşhisinde kullanılır?

Hepatit, siroz, alkole bağlı karaciğer hasarı, yağlı karaciğer, safra yolu tıkanıklığı ve bazı genetik metabolik bozuklukların tanısında kullanılır. Erken teşhis, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmada kritik rol oynar.

Karaciğer fonksiyon testleri normal çıkmasına rağmen hastalık olabilir mi?

Evet, bazı karaciğer hastalıkları erken dönemde belirgin enzim değişikliği göstermeyebilir. Bu nedenle yalnızca test sonuçları değil, klinik belirtiler, görüntüleme yöntemleri ve diğer laboratuvar incelemeleri de önemlidir.

Karaciğer fonksiyon testleri bozuk çıkarsa tedavi süreci nasıl ilerler?

Tedavi test sonuçlarının nedenine göre planlanır. Enfeksiyon varsa antiviral ilaçlar, safra yolu tıkanıklığında cerrahi müdahale veya stent, yağlı karaciğerde ise yaşam tarzı değişiklikleri önerilir. Düzenli takip şarttır.

Karaciğer fonksiyon testleri aç karnına mı yapılır?

Evet, testlerin doğru sonuç verebilmesi için genellikle 8-12 saatlik açlık gerekir. Çünkü beslenme, özellikle yağlı ve proteinli gıdalar, bazı enzim ve protein düzeylerini etkileyerek sonuçları değiştirebilir.

Karaciğer fonksiyon testleri sonuçları ne kadar sürede çıkar?

Kan örneği alındıktan sonra laboratuvar yoğunluğuna bağlı olarak genellikle aynı gün veya en geç 24 saat içinde sonuçlar elde edilir. Daha ileri tetkik gerektiren durumlarda süre birkaç gün uzayabilir.

Karaciğer fonksiyon testleri ile böbrek fonksiyon testleri arasındaki fark nedir?

Karaciğer fonksiyon testleri karaciğerin metabolik ve detoks kapasitesini ölçerken, böbrek fonksiyon testleri atıkların idrar yoluyla atılımını değerlendirir. Her iki organın sağlığı için farklı biyokimyasal parametreler incelenir.

Kaynakça: Akarca, U. S. (2007). Karaciğer fonksiyon testi yüksekliğine tanısal yaklaşım. 9. İç Hastalıkları Kongresi.

Doç. Dr. İsmail Sert

Doç. Dr. İsmail Sert, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun olduktan sonra genel cerrahi uzmanlığını Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde tamamladı. İsviçre, Hollanda ve Malatya’da organ nakli, karaciğer, pankreas ve safra yolu cerrahisi üzerine eğitimler aldı. 2018’de Tepecik Hastanesi’nde karaciğer nakli programını kurdu ve yönetti. Türk ve Avrupa Cerrahi Yeterlilik Belgelerine sahiptir. Ağustos 2023’ten itibaren İzmir Bayraklı’daki özel kliniğinde hastalarını kabul etmektedir.